روانشناسی ورزش

مقدمه :

این فلسفه که عقل سالم در بدن سالم است ، به تمدن یونان و چین باستان بازمی گردد. به هر حال ، فقط در سالهای اخیر است که مقوله ای، که بنام روانشناسی ورزشی مشهود می باشد، به عنوان جز مهمی از علوم ورزشی ، شناخته شده است.

روانشناسی ورزش در دو دهه اخیر به شکل معناداری رشد و توسعه یافته است . توجه و علاقه به این رشته تدریجاً رو به افزایش است و گستره دانش وابسته به این حوزه آنقدر رشد کرده است که به شاخه های متعددی نیز تقسیم شده است .

به مفهوم وسیع کلمه روانشناسی ورزشی کاملاً در برگیرنده جنبه های روانشناختی، ورزشهای رقابتی، تمرین، آمادگی جسمانی، استراحت و پیشرفت مهارتهای حرکتی می باشد.

در این تحقیق ما به ارزشمند بودن روانشناسی ورزش و اینکه این مقوله چقدر می تواند در پیشرفت ورزش مثمر ثمر باشد خواهیم پرداخت. بخصوص روانشناسی ورزش برای مربیان ، زیرا ما معتقدیم مربیگری یکی از مشکلترین شغلهای جهان است. یک مربی کارآمد باید مهارت و دانش فوق العاده ای داشته باشد تا ورزشکاران ماهری را پرورش دهد. هنوز انتظار می رود که مربیان باید کارهای بیشتری انجام دهند. از آنها انتظار می رود انسان نجیب تحویل دهند. و تما اینها باید با انسانهای منحصر به فرد و متفاوت انجام شود، آن هم در زیر فشار سخت و با دید موشکافانه و نزدیک به دید عموم . یک مربی موفق تنها نباید قابلیت آگاهی از مهارتها و رهبردهای ورزش را داشته باشد، بلکه او در حقیقت باید یک روانشناس ماهر هم باشد.

روانشناسان ورزش بسیار آموخته اند، آموخته هایی که می تواند مورد استفاده مربیان قرار گیرد، ولی مربیان انگشت شماری هستند که از آنچه شناخته شده، اگاهی داشته باشند. این دانش و معرفت ترکیبی است از تحقیقات علمی و تجارب علمی مربیان و ورزشکاران کهنه کار . ولی چرا مربیان از این دانش آگاهی ندارند؟ زیرا تحقیق علمی به صورت یک زبان فنی نا آشنا برای آنها نوشته می شود ، و دلیل دیگر اینکه یک مربی برای کسب یک تصویر کامل نیاز دارد تا هزاران تحقیق علمی را مورد بررسی قرار دهد. علاوه بر آن ، فعالیتهای آکادمیک تأکیدش بر تولید تحقیق علمی است تا تفسیر آن برای استفاده مصرف کنندگان. بنابراین توجه اندکی در نشر و معرفت و دانش روانشناسی ورزش به عمل آمده است . از لحاظ تجربی ، مربیان نسبت به روانشناسی ورزشی بی علاقه نیستن، بلکه مشتاق هم هستند مشروط بر اینکه اطلاعات قابل درک و مرتبط با مربیگیری آنها باشد. مشکل اصلی در کمبود علاقه نیست، بلکه در نارسایی سیستم انتقال این اطلاعات و دسترسی به آن است. روان شناسی ورزش مقوله ای پیچیده و سخت ولی در عین حال زیبا و شیرین است که می تواند جذابیتهای زیادی را به همراه داشته باشد.

تاریخچه روانشناسی ورزشی :

در سال 1895 جورج فیتز آزمایشی بر زمان عکس العمل که یکی از قدیمترین تحقیقاتی است که توسط آن مراحل روانشناسی و اجرای حرکات ورزشی را می آموزند، انجام داد. در همان زمان نورمن تریپلت رابطه بین حضور رقیبان و نحوه اجرای حرکات در مسابقه دوچرخه سواری را مورد مطالعه قرار داد و کشف کرد که دفعات رکاب زدن در زمان حضور رقیبان تندتر از زمانی است که رقیبان حضور ندارند و فرد تنهاست. بنابراین او حوزه تحقیقات «تأثیر حریفان در ورزش» را که امروزه هنوز هم فعالیت دارد بنیان نهاد. چرا بعضی از ورزشکاران در زمان اجرای حرکات در حضور جمعیت و تحت فشار، بهتر عمل می کنند. در حالیکه بعضی دیگر تحت چنین شرایطی دچار افت عملکرد و شکست می شوند؟ برای پاسخ دادن به چنین سوالاتی کلمن گریفیت، اولین آزمایشگاه تحقیقات روانشناسی ورزشی را در سال 1925 بنیان نهاد. این آزمایشگاه در دانشگاه ایلینویز در آمریکا قرار داشت. بزودی بعد از آن، آزمایشگاههای دیگر از این نوع در برلن و لنینگراد ساخته شد. در سال 1965 اولین کنگره بین المللی روانشناسی ورزشی در رم تشکیل شد. بعد از آن انجمنهای مشابهی به فواصل زمانی منظمی تشکیل گردید. که آخرین بار به میزبانی سنگاپور در سال 1989 انجام گرفت .

تعریف روانشناسی ورزشی :

روانشناسی علم مطالعه رفتار انسان و روانشناسی ورزشی مطالعه رفتار ورزشی و کاربرد یافته های روانشناسی برای بهبود عملکرد و ارتقاء تندرستی است. از حوزه های مهم مورد مطالعه روانشناسی ورزشی که به ویژه در آمادگی قهرمانان کاربرد دارد، آمادگی روانی برای عملکرد است که ورزشکار را برای مسابقه آماده می سازد.

روان‌شناسی ورزش، محدوده‌ای از موضوعات شامل «انگیزه پایداری و موفقیت، ملاحظات روان‌شناختی در صدمات ورزشی و توان‌بخشی، روش‌های مشاوره با ورزشکاران، ارزیابی استعدادها، پیگیری تمرینات، خودباوری برای موفقیت، مهارت ورزشی، ورزش جوانان و روش‌های بالا بردن کارایی و خود تنظیمی» را در بر می‌گیرد.

هر چند غالبا برداشت عمومی چنین است که روان‌شناسی ورزش تنها مربوط به ورزشکاران حرفه‌ای است اما این حوزه تخصصی دربرگیرنده محدوده وسیعی از موضوعات علمی، کلینیکی و کاربردی مربوط به ورزش و تمرینات است. دو زمینه اصلی در روان‌شناسی ورزش وجود دارد: یکی کاربرد روان‌شناسی در بالا بردن انگیزه و کارآیی و دیگری تاثیر ورزش در بهبود سلامت روانی و عمومی.

ضرورت روانشناسی ورزش :

آیا می دانید علت اینکه وزنه برداری در رده تیم ملی اعزامی به المپیک وقتی روی صحنه میرود فراموش می کند به دستان خود گچ مخصوص بزند چیست؟

آیا می دانید علت اینکه تکواندو کاری در رده تیم ملی اعزامی به المپیک وقتی روی تشک مسابقه می رود فراموش می کند کلاه مخصوص خود را برسر گذارد چیست ؟

آیا می دانید علت اینکه دوچرخه سواری در رده تیم ملی اعزامی به مسابقات آسیایی وقتی در ابتدا خط استارت قرار می گیرد چنان پاهایش می لرزد که نمی تواند روی پنجه رکاب دوچرخه نیرو وارد کند و از مسابقه باز می ماند چیست ؟

مسلما پاسخ شما شامل توضیح مسائل فنی این رشته های ورزشی نیست و بروی کلمه اضطراب متفق القول هستید.

اضطراب یکی از مهمترین مسئله هایی است که انسان با آن دست به گریبان است.بخصوص زمانی که پای رقابت در میان باشد .در اکثر کتابها و مقالات بیشتر به مسائل تخصصی رشته های ورزشی توجه شده است.

اما آیا می دانید طبق تحقیقات بعمل آمده بسیاری از عدم موفقیت های ورزشی ریشه در علل روانی دارد.

از آن رو تصمیم گرفتیم تا با طرح سلسله مقالات روانشناسی و آموزشی اضطراب، نقش کوچکی در موفقیت های آتی ورزشکاران شطرنج باز ایران عزیزمان داشته باشیم .

روان‌شناس ورزش، روان‌شناسی است که در حوزه‌های زیر تخصص دارد:

· بهبود کارآیی از طریق به‌کارگیری مهارت‌های روان‌شناسی

· موضوعات مربوط به سلامت روانی ورزشکاران

· همکاری با سازمان‌ها و نهادهای متولی ورزش

· عوامل رشدی و اجتماعی مؤثر بر مشارکت ورزشی

با وجودی که روان‌شناسی ورزش یکی از رشته‌های روان‌شناسی محسوب می‌گردد اما معمولا دوره‌های آموزشی آن در دانشکده‌های تربیت‌بدنی و ورزش ارائه می‌شود نه در دانشکده‌های روان‌شناسی. البته در اکثر دانشکده‌های روان‌شناسی، درسی با عنوان روان‌شناسی ورزش ارائه می‌شود.

این حرفه برای چه کسانی مناسب است؟

هر فرد تنها بر اساس تناسب با نیازها، علائق، استعداد و اهدافش می‌تواند در مورد یک حرفه تصمیم بگیرد. اگر کسی به ورزش یا تمرینات ورزشی علاقه‌مند نباشد احتمالا این حرفه مناسب او نیست. اما اگر فردی از کمک به دیگران برای رسیدن به حداکثر توانائیشان، حل مسائل پیچیده و کار کردن در قالب یک تیم لذت می‌برد احتمالا روان‌شناسی ورزش می‌تواند شغل مناسبی برای او باشد.

مزایا و معایب این حرفه :

روان‌شناسی ورزش نیز مثل تمامی حرفه‌ها دارای مزایا و معایب خاص خود است. از جمله مزایای آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

· کار به صورت مشارکتی و تیمی

· فرصت‌های تخصصی گسترده و متنوع (مثل آموزش، ورزش جوانان، آموزش ورزشکاران حرفه‌ای)